Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên: “Một số việc có thể làm được được ngay mà không tốn tiền”

(TGĐA) - “Đề án còn nhiều nguyên tố rơi rót từ bao cấp nhưng sau này hướng tới đích cụ thể, nó sẽ bị loại bỏ. Quốc gia phải mang tính thúc đẩy phát triển những cái thuộc về tri thức ngôn ngữ điện ảnh, còn những gì thuộc về thị trường để thị trường lo”. Đó là quan điểm của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên trong cuộc nói chuyện với Thế giới điện ảnh xung quanh bản Dự thảo Chiến lược phát triển điện ảnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.Anh có quan điểm gì về bản Dự thảo Chiến lược phát triển điện ảnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030?Theo tôi, bản Dự thảo đưa ra những khái niệm rất tốt, chưa từng có trước đây. Thí dụ như khái niệm về nền công nghiệp văn hóa. Thứ hai là nó đề cập đến không gian sáng tạo tự do cho người nghệ sỹ. Khi đặt ra hai tiêu chí đó, tả ngay ở phần mở màn, quan niệm, đích thì bản thân dự thảo đã đưa đến cho người ta cảm giác mới nhưng để nhận thức cho đúng, rõ thì có một số điều mà tôi nghĩ rằng chúng ta cần phải làm triệt để. Hiện thời, tình trạng gây nhiều khó chịu cho chúng ta chính là sự không rõ ràng đối với các hãng phim quốc gia. Tôi nghĩ, phải có quyết định rõ ràng đối với các hãng phim nhà nước và xu hướng cổ phần hóa các hãng phim là cần thiết. Quốc gia chẳng thể bao cấp mãi nên các hãng phim cần đẩy mạnh tầng lớp hóa hơn. Sở dĩ Tất cả các bản chiến lược trước đây bị bác là vì không thể hiện triệt để điều đó. Nhưng muốn đi tới triệt để thì trước nhất cần có quan niệm rõ ràng là sự phát triển của ngành điện ảnh Việt Nam nói chung phải dựa theo tiêu chí loại bỏ sự phân biệt giữa quốc gia và tư nhân, loại bỏ quan niệm về tư duy bao cấp trong điện ảnh. Hiện thời không nên như vậy nữa, chúng ta hãy để thị trường làm những việc của thị trường. Cục điện ảnh hay các cơ quan quản lý cấp nhà nước chỉ nên đóng vai như một tổ chức quốc gia chuyên nghiệp trong việc hỗ trợ phát triển cho điện ảnh. Và muốn như thế, tôi nghĩ rằng trước tiên lại phải đề cập tới điều mà chúng ta vừa bàn luận ở trên: Phải xóa bỏ sự phân biệt giữa tư nhân và nhà nước. Bản chiến lược nói tầng lớp hóa là cho các hãng phim tư nhân tham gia vào quá trình làm phim dường như vẫn còn có sự phân biệt. Chúng ta phải thản nhiên một điều là chỉ có một nền điện ảnh Việt Nam nói chung. Tuốt luốt các thành phần làm phim đều phải được nhà nước hỗ trợ như nhau. Thí dụ phim thị trường thì phải được hỗ trợ bằng chính sách và các hãng phim hãy yêu cầu bằng chính sách, có thể không cần tiền do điện ảnh là một ngành kinh dinh có lãi, nhiều hãng phim trong hoàn cảnh khó khăn vẫn đổ tiền vào làm phim thu được lợi nhuận rất cao. Vậy rõ ràng thị trường không cần tiền tài nhà nước mà cần chính sách thông thoáng. Mảng thứ 2 cần hỗ trợ nữa đó là phim nghệ thuật, phim tác giả hay còn gọi là phim độc lập. Các nền điện ảnh trên thế giới đều có sự hỗ trợ lớn cho phim độc lập ở nước họ với 3 cách. Một là có quỹ để hỗ trợ về tài chính. Hai là hỗ trợ về quảng bá, có những gian hàng ở các LHP lớn giúp giới thiệu bộ phim đó đến với nhiều LHP. Thứ 3 là tương trợ về mặt đào tạo để có nguồn nhân lực giỏi. Ngoài ra, quốc gia có thể cho những dự án phim độc lập thuê thiết bị với giá rẻ. Trong tương lai, chúng ta phải đổi thay hình thức kiểm duyệt phim bằng hình thức phân loại phim. Và việc phân loại phim này sẽ tuân theo luật. Cũng cần thiết phải làm lại Luật điện ảnh chứ không như hiện giờ ai hiểu theo cách nào cũng được, như thế rất có hại, sẽ làm hỏng môi trường làm phim, ảnh hưởng với cả người quản lý lẫn người làm phim – vốn là những người chịu trách nhiệm cho bộ phim của mình vậy mà họ không biết phải làm theo cái gì. Đích của Luật phải làm cho mọi thứ thông thoáng, rõ ràng chứ chẳng thể rối bời lên được. Thành ra cần phải sửa luật để làm sao đó cho mọi người hiểu nhau. Tóm lại, tôi thấy dự thảo lần này đưa ra những vấn đề rất tốt nhưng bên cạnh đó có những điều chưa thoát hẳn ra được quan niệm bao cấp điện ảnh. Còn vài năm nữa là đến năm 2020 cũng như sẽ sớm đến 2030, trong khi ngày nay có rất nhiều việc cần phải giải quyết. Theo anh, những việc cần làm ngay và có thể làm được ngay là gì? Có hai việc chúng ta có thể làm ngay, có giá trị lâu dài mà không tốn tiền. Thứ 1: thay đổi công tác kiểm duyệt; Thứ 2: Phải có ban nghiên cứu về chính sách gồm những chuyên gia về luật để tư vấn, nghiên cứu những chính sách điện ảnh thích hợp với ngày nay và trình lên chính phủ. Đưa ra những quyết định mang tính lâu dài hoặc tầm nhìn xa có sự tham khảo, đóng góp của những người làm phim và các trạng sư để có một bộ luật thật sự có những chính sách tốt giúp cho sự phát triển của thị trường, để bảo vệ nền điện ảnh trong nước. Việc nữa cũng có thể xúc tiến được luôn là: Dự thảo đã nêu ra được điều tốt là thành lập quỹ hỗ trợ điện ảnh vậy thì quỹ cần phải đưa ra được mục đích, tôn chỉ, làm sao đó hướng đến sự hỗ trợ chứ không phải quản lý. Ví dụ ngày xưa, nhà nước chuyển cho Cục điện ảnh một số tiền và Cục điện ảnh chỉ có nhiệm vụ là phát hết số tiền đó cho các hãng phim quốc gia. Nhưng giờ đây, quỹ đó phải hướng tới tuốt luốt những người làm phim, những hoạt động hỗ trợ phát triển điện ảnh như đào tạo nhân lực, tương trợ truyền bá làm phim tham mưu kỹ thuật, bảo vệ quyền người cần lao, hỗ trợ các đoàn làm phim nước ngoài đến đây quay, làm sao tạo ra được môi trường thuận tiện. Thật sự mọi quyết định mang tính đột phá bây chừ phải là những nhà quản lý, cụ thể là Cục điện ảnh. Phải có một sự can đảm, dũng mãnh trong lúc này vì đây là thời khắc rất tốt để đổi thay. Không nên tiếp nhì nhằng với lấy câu hỏi nhà nước hay tư nhân vì những câu hỏi đó không có giá trị gì trong thời điểm hiện tại nữa vì bản chất Hãng phim quốc gia hiện giờ cũng là tư nhân rồi. Hãng truyện 1 cổ phần, hãng phim tài liệu chuyển sang doanh nghiệp... Vơ đều phải hoạt động và vận hành theo luật doanh nghiệp. Chúng ta không nên vin vào việc điện ảnh là ngành nghề đặc biệt để rồi đòi hỏi nhà nước phải cho hãng phim những ưu ái đặc biệt. Sự bất bình đẳng không nên được tạo ra nữa. Quốc gia không nên tiếp chuyện đổ tiền mua trang thiết bị cho các hãng phim, đó là một việc làm tạo ra cho môi trường cạnh tranh bất đồng đẳng. Nhưng bản đề án cũng có đề cập đến việc quốc gia vẫn sẽ làm phim phục vụ công tác chính trị, tuyên truyền mà những nhiệm vụ này lâu nay mặc định đặt lên vai các hãng phim nhà nước? Cảnh trong phimChơi vơi Tôi lại nghĩ thế này, biết đâu hãng phim tư nhân cũng làm được và thậm chí tốt hơn thì sao? Chúng ta chưa thử giao cho họ. Các hãng phim tư nhân thừa biết là khi làm việc cho một ông chủ thì họ sẽ làm tốt nhất trong khả năng có thể trong khi các hãng phim quốc gia không thể có những quyết định mạnh dạn và dám nghĩ dám làm như hãng phim tư nhân được. Điều nữa là một khi dám thành lập hãng phim tức thị các hãng phim tư nhân cũng bắt đầu tuân theo quy luật của thị trường có cạnh tranh về chất lượng, thành thử thỉnh thoảng đặt hàng cho các hãng phim tư nhân thì chất lượng phim lại tốt hơn. Hiện giờ, chúng ta đã có những hãng phim có tiềm lực tài chính, bắt đầu sản xuất phim có lãi như Thiên Ngân hay Chánh Phương. Vậy tại sao chúng ta không đặt hàng cho họ đi kèm với các điều kiện chi tiết. Chúng ta phải làm việc với kịch bản rất kỹ, có những người nắm vững quá trình làm phim, theo sát quá trình làm phim và nghiệm thu. Tôi thấy, trong hội thảo có bài tham luận của anh Thiên Phúc viết có một ý rất hay là khi bỏ tem phiếu, chúng ta tưởng sẽ chết đói nhưng hóa ra lại no đủ. Nhà nước đã cổ phần hóa thì nên coi đó là 1 hãng phim bình đẳng trong cuộc chơi. Khi phát triển ngành công nghiệp văn hóa thì mọi thứ phải đồng đẳng, môi trường tốt là môi trường mà mọi thứ phát triển đồng đẳng. Và rõ ràng, thị trường sẽ bung ra những quy luật cần sự công bằng. Liệu có phải vì đã làm trong hãng phim quốc gia sau đó hiệp tác với các hãng phim tư nhân, có được kinh nghiệm và cơ sở để so sánh nên anh có thể nhìn thấy nhiều mặt của một vấn đề? Với người làm phim đến từ cơ sở sinh sản khác thì họ cần có điều kiện gì để theo kịp lộ trình và xu hướng này? Tôi chỉ nói ngắn gọn thế này. Đừng lo, những người làm phim rất nhanh nhạy. Hồi tôi mới làm việc còn chưa có hãng phim tư nhân nào. Hiện nay, nhịp mở ra nhiều hơn, các hãng phim tưa nhân cũng rất bạo dạn, cứng cáp hơn. Và tôi tin là các đạo diễn khác sẽ biết cách để theo cuộc chơi với những quy tắc bình đẳng. Điều quan yếu nhất vẫn là khi có không gian sáng tạo cho người nghệ sỹ thì vững chắc là có nhiều phim hay. Khi có sự tự do thì người nghệ sỹ sẽ phát huy khả năng của mình. Khi có sân chơi, có mọi thứ rõ ràng, cởi mở thì mọi người sẽ phát huy hết sự sáng tạo của mình. Bùi Thạc Chuyên